Month: December 2015

Η Πόλης Χρυσοχούς – γνωστή απλά ως «Πόλις» – βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου κι είναι μια ακμάζουσα περιοχή που έχει επεκταθεί και μετατρέπεται σταδιακά σ΄ ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό, ενώ κατατάσσεται για τη φυσική ομορφιά της μεταξύ των πιο ωραίων περιοχών του νησιού. Μόλις 35 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Πάφου, ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει στην Πόλη Χρυσοχούς ακολουθώντας τον δρόμο Β07, ή από τον παραλιακό δρόμο E701 και στη συνέχεια τον δρόμο E709.

Η πλούσια ιστορία της περιοχής χρονολογείται από την εποχή που στην περιοχή υπήρχαν τα αρχαία βασίλεια του Μάριον και της Αρσινόης. Το Μάριον άκμασε κατά τους Κλασικούς Χρόνους, ενώ η Αρσινόη άκμασε κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Οι παρατεταμένες και σχολαστικές αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιούνται για περισσότερα από 20 χρόνια, έχουν φέρει στο φως πολλούς αρχαιολογικούς θησαυρούς που εκτίθενται σήμερα στο τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Τα αξιοθέατα της περιοχής περιλαμβάνουν τα Λουτρά της Αφροδίτης – μια σπηλιά με νερό η οποία σκιάζεται από μια άγρια ​​συκιά – όπου ο μύθος λέει η αρχαία ελληνίδα θεά του έρωτα και της ομορφιάς έκανε το μπάνιο της. Υπάρχει επίσης μια ποικιλία μονοπατιών που περιλαμβάνουν σπάνια ενδημικά φυτά κι όπου οι λάτρεις της φύσης μπορούν να εντοπίσουν την τοπική πανίδα της περιοχής καθώς και αποδημητικά πουλιά.

Αξιοσημείωτη είναι επίσης η εκκλησία του Αγίου Ανδρονίκου με τοιχογραφίες του 16ου αιώνα. Η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί το 1571 από τους Οθωμανούς, οι οποίοι κάλυψαν τις τοιχογραφίες με γύψινες προσθήκες. Μετά το 1974, το Τμήμα Αρχαιοτήτων αποκάλυψε προσεκτικά τις τοιχογραφίες με μια λεπτή και χρονοβόρα διαδικασία, για να αποκαταστήσουν τις τοιχογραφίες δίδοντας τους την προηγούμενη τους δόξα και δίνοντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να τις θαυμάσουν.

Με την απαράμιλλη φυσική της ομορφιά, η Πόλη Χρυσοχούς είναι επίσης ένα αγαπημένο σημείο για κατασκήνωση. Ο κατασκηνωτικός χώρος βρίσκεται σ΄ έναν ευωδιαστό δάσος από ευκαλύπτους που συνορεύει με μια παραλία στην οποία ανεμίζει η Γαλάζια Σημαία. Ο κατασκηνωτικός χώρος και η παραλία προαναγγέλλουν επίσης την αφετηρία ενός γραφικού παραλιακού πεζόδρομου που οδηγεί στο Λιμάνι του Λατσιού, το οποίο είναι γνωστό για τα υπέροχα τοπικά φρέσκα ψάρια, που σερβίρονται στα εστιατόρια της περιοχής.

Το όμορφο χωριό της Παναγιάς βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου, γύρω στα 33 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου. Προσφέρει την τέλεια ευκαιρία για αγροτουρισμό στα φυσικά περίχωρά του, με το μεγαλύτερο μέρος τους να βρίσκονται εντός του Δάσους της Πάφου, σε υψόμετρο 850 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι επισκέπτες μπορούν να φτάσουν στο χωριό ακολουθώντας τον δρόμο Α6 από την πόλη της Πάφου και στη συνέχεια τον δρόμο E606.

Το όνομα του χωριού προέρχεται από την Παναγία, στην οποία είναι αφιερωμένη η γειτονική μονή της Παναγίας της Χρυσορρογιάτισσας. Μια εκδοχή αναφέρει ότι επί Φραγκοκρατίας το χωριό Παναγιά ήταν ένα φέουδο που ονομαζόταν «Casal Nostra Donna». Στο μοναστήρι στεγάζεται μια ενδιαφέρουσα συλλογή από εικόνες και σκεύη, ενώ πραγματοποιείται ένα μεγάλο θρησκευτικό πανηγύρι κάθε χρόνο στις 14 Αυγούστου προς τιμήν της Παναγίας.

Το χωριό είναι επίσης γνωστό ως η γενέτειρα του πρώτου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, του Αρχιεπισκόπου Μακάριος Γ’. Υπάρχουν δύο μουσεία στο χωριό, τα οποία είναι αφιερωμένα στον Αρχιεπίσκοπο: Το σπίτι της οικογένειας του Αρχιεπισκόπου και το Μουσείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’.

Άλλα ενδιαφέροντα αξιοθέατα είναι τα διάφορα τοπικά οινοποιεία, το Μοναστήρι της Αγίας Μονής και το Μονοπάτι της Φύσης με την ονομασία «Βουνί Παναγιάς», το οποίο ξεκινάει από την πλατεία του χωριού και απαιτεί πεζοπορία τριών ωρών μέχρι το τέρμα του. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης να απολαύσουν το φεστιβάλ «Τα Ρογιάτικα», το οποίο πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου και περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα μουσικής και χορού.

Οι κύριες καλλιέργειες του χωριού περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων αμπέλια, διάφορα οπωροφόρα δέντρα, όσπρια, αμυγδαλιές και ελιές.

Το χωριό Λυσός βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου, σε μέσο υψόμετρο 560 μέτρων και περίπου 36 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πάφου. Οι επισκέπτες μπορούν να φτάσουν στο χωριό ακολουθώντας τη διαδρομή B07 και στη συνέχεια το E723. Το χωριό υπήρχε από τα Μεσαιωνικά Χρόνια με μύθους από τον Μεσαιωνικό ήρωα Διγενή, που ακόμα λέγονται στην περιοχή.

Το όνομα του χωριού πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στους αρχαίους ελληνικούς οικισμούς της Μικράς Ασίας, τους οποίους μετέφεραν στην Κύπρο έποικοι. Η θεωρία αυτή ενισχύεται από τα ευρήματα που ήρθαν στο φως στον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής, όπου ανευρέθηκαν τάφοι λαξευμένοι με πέτρα και γεωμετρικά αγγεία.

Το χωριό είναι το μεγαλύτερο στην περιοχή της Πάφου, αφού η επικράτειά του εκτείνεται μέχρι και την κορυφή του Δάσους Πάφου, όπου ένα σπάνιο είδος αρπακτικών πουλιών – ο σπιζαετός – μπορεί να εντοπιστεί, μαζί με το ντροπαλό και σπάνιο αγρινό κι ένα ενδημικό είδος άγριου προβάτου που απαντάται αποκλειστικά στο νησί.

Τα αξιοθέατα ενδιαφέροντος του χωριού περιλαμβάνουν ορισμένες παλιές εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένης της κεντρικής εκκλησίας, η οποία είναι αφιερωμένη στην Παναγία της Χρυσελεούσας και η οποία κατασκευάστηκε γύρω στα τέλη του 15ου αιώνα ή στις αρχές του 16ου αιώνα. Η εκκλησία πιστεύεται ότι αρχικά ήταν αρχικά ναός των Λατίνων, δεδομένου ότι οι δύο πόρτες του είναι διακοσμημένες με διάφορα οικόσημα.

Το χωριό είναι επίσης γνωστό σε τοπικό επίπεδο για το μοναδικό, παραδοσιακό έδεσμα της «Μαξίλλες» – ένα είδος ξερού σύκου που καταναλώνεται ως γλυκαντική ουσία, ή τρώγεται σε συνδυασμό με αμύγδαλα ή καρύδια.

Το χωριό των Κουκλιών βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου κι είναι χτισμένο σε υψόμετρο 85 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Μόλις 16 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη της Πάφου, στα Κούκλια μπορεί κανείς να φτάσει μέσω του δρόμου F616, είτε από το B06 ή από τον δρόμο A06 και τον κεντρικό αυτοκινητόδρομο Λεμεσού – Πάφου.

Το χωριό βρίσκεται στο χώρο όπου βρισκόταν κάποτε το αρχαίο βασίλειο της Παλαίπαφου (παλιά Πάφος). Η Παλαίπαφος ήταν ένας από τους πιο φημισμένους χώρους προσκυνήματος του αρχαίου ελληνικού κόσμου, όπου βρισκόταν το Ιερό της Πάφιας Αφροδίτης. Οι ανασκαφές στο χωριό έχουν αποκαλύψει το περίφημο Ιερό της Παφίας Αφροδίτης, τα ερείπια των οχυρώσεων της Παλαίπαφου, το ύψωμα του νεκροταφείου καθώς και πολλούς τάφους. Πολλά αρχαία ευρήματα της περιοχής φυλάσσονται στο μουσείο του χωριού.

Όχι πολύ μακριά από το χωριό και λίγο πιο έξω από τη θάλασσα βρίσκεται ο επιβλητικός βράχος γνωστός ως «Πέτρα του Ρωμιού» ή Βράχος της Αφροδίτης και σηματοδοτεί το σημείο όπου – σύμφωνα με τον μύθο η Αρχαία Ελληνίδα θεά του έρωτα και της ομορφιάς, γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας.

Η σημασία που κατείχαν τα Κούκλια ήταν επίσης μεγάλη κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, αφού την εποχή των Λουζινιανών ιδρύθηκε και λειτούργησε ένα κέντρο παραγωγής ζάχαρης στην περιοχή. Ως ένα από τα μόλις τρία μεσαιωνικά εργοστάσια παραγωγής ζάχαρης από ζαχαροκάλαμο στο νησί, η περιοχή των Κουκλιών ήταν πολύ σημαντική εφόσον είναι από τις λίγες περιοχές της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, που έχει διατηρήσει όλα τα σημαντικά λειτουργικά στοιχεία του εργοστασίου αυτού, επιτρέποντας έτσι στους ερευνητές και τους αρχαιολόγους να μελετήσουν εις βάθος την κατασκευή που επέζησε ανά τους αιώνες και να κατανοήσουν πώς λειτουργούσαν τα εργοστάσια ζάχαρης των Λεβαντίνων.

Ανάμεσα στις εκκλησίες του χωριού, οι πιο σημαντικές είναι αφιερωμένες στην Παναγία Οδηγήτρια και στον Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά. Η πρώτη είναι μια σταυροειδής τύπου εκκλησία του 13ου αιώνα με τοιχογραφίες που χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα. Η δεύτερη είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού κι αξίζει να την επισκεφτείτε στις 17 Οκτωβρίου, όταν γίνεται ένα μεγάλο θρησκευτικό πανηγύρι προς τιμήν του Αγίου.

Το όνομα του χωριού πιστεύεται ότι προέρχεται από τη λέξη «κουβούκλιo», που σημαίνει «καμπίνα» από τους βυζαντινούς αξιωματούχους, οι οποίοι φρουρούσαν τους θαλάμους του αυτοκράτορα. Εκτός από τα αρχαία μνημεία του, το χωριό έχει γραφική και καταπράσινη όψη και παράγει διάφορα φρούτα κι άλλες καλλιέργειες.

Το μικρό και παραδοσιακό αυτό χωριό της Πάφου βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 700 μέτρων και κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Προσφέρεται για αγροτουρισμό, λόγω του ήσυχου περιβάλλοντός του. Μόλις 23 χιλιόμετρα βόρεια της Πάφου, μπορείτε να φτάσετε στο χωριό ακολουθώντας τη διαδρομή Β7 και στη συνέχεια το δρόμο E711, ή παίρνοντας την παραλιακή διαδρομή E701, η οποία μετά από κάποιο σημείο μετατρέπεται σε E727 και στη συνέχεια το δρόμο E709.

Διατηρώντας την παραδοσιακή του γοητεία το χωριό έχει κατοικίες που χρονολογούνται περισσότερο από έναν αιώνα και χρησιμεύουν ως χαρακτηριστικά δείγματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, ενώ έχει επίσης πολλές παλιές και ενδιαφέρουσες εκκλησίες. Το μικρό καταφύγιο γαϊδουριών συμπληρώνει περαιτέρω τον αυθεντικό χαρακτήρα του χωριού.

Ο Κάθηκας είναι ένα από τα χωριά παραγωγής κρασιού στην περιοχής της Πάφου. Το όνομά του λέγεται ότι προέρχεται είτε από τον αρχικό ιδιοκτήτη, είτε από το ρήμα «να καθίσει»,  λόγω της αντίληψης ότι το χωριό όταν το αντικρίζει κανείς από απόσταση, φαίνεται ότι «κάθεται» σε μια επίπεδη τοποθεσία.

Το χωριό είναι γνωστό για το σπουδαία τοπικά έθιμα του Πάσχα, τα οποία οι επισκέπτες είναι ευπρόσδεκτοι να τα παρακολουθήσουν κατά τη διάρκεια της περιόδου του Ελληνικού Ορθοδόξου Πάσχα. Την Μεγάλη Παρασκευή συνηθίζεται να δραματοποιούν τα «Πάθη του Χριστού», όπου ο Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου αναλαμβάνει το ρόλο του Ιησού και ηγείται της πομπής από το εκκλησάκι του Αγίου Ονουφρίου μέχρι την εκκλησία της Παναγίας Ευαγγελίστριας, με το υπόλοιπο χωριό να τον ακολουθεί. 

Το γραφικό χωριό Ίνεια βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου στην ορεινή περιοχή της Λαόνας κι έχει μια εντυπωσιακή θέα προς την Χερσόνησο του Ακάμα. Μόλις 30 χιλιόμετρα βόρεια της Πάφου, οι επισκέπτες μπορούν να φτάσουν στην Ίνεια ακολουθώντας είτε τη διαδρομή Β7 και στη συνέχεια το E711 ή από το δρόμο E709 και στη συνέχεια τον F708.

Το χωριό παίρνει αρχικά το όνομά του από τη λέξη «οίνος» – η λέξη της αρχαίας Ελληνικής για το «κρασί» – ενώ ιστορικές πηγές την αναφέρουν και ως «Οίνεια» με την ορθογραφία της ονομασίας του χωριού να αλλάζει σταδιακά και να παίρνει τη σημερινή της μορφή με την πάροδο του χρόνου.

Χτισμένη ανάμεσα στα αμπέλια, η Ίνεια είναι ένα από τα αμπελουργικά χωριά της περιοχής και περιλαμβάνεται στη διαδρομή κρασιού Λαόνα-Ακάμα.

Το χωριό είναι επίσης γνωστό για την παραδοσιακή χειροτεχνία της καλαθοπλεκτικής, η οποία εξακολουθεί να εφαρμόζεται με την παραδοσιακή μέθοδο. Τα καλάθια εκτίθενται στο μουσείο, ενώ η εκπληκτική ομορφιά της περιοχής την καθιστά δημοφιλή για περιπάτους και φωτογράφιση και αποτελεί έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες.

Το μικρό χωριό της Επισκοπής βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου και είναι βυθισμένο σ΄ ένα όμορφο φυσικό περιβάλλον μ΄ ένα μοναδικό βραχώδες τραχύ τοπίο διάστικτο με αμπελώνες. Μόλις 11 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πάφου, ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει στην Επισκοπή από την έξοδο των Κονιών από τον κύριο κόμβο Πάφου-Λεμεσού (ακολουθώντας τη διαδρομή E710).

Το όνομα του χωριού προέρχεται από το γεγονός ότι χρησιμοποιόταν ως η έδρα του επισκόπου, εξού και η ονομασία «Επίσκοπος». Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ο Ορθόδοξος Επίσκοπος Πάφου είχε την έδρα του στο χωριό, μετά τη μετακίνηση του από την Πόλη Χρυσοχούς και τους διωγμούς των Ορθοδόξων από τους Λατίνους. Πριν από το γεγονός αυτό, το χωριό ήταν γνωστό ως «Κώμη».

Ο Άγιος Ιλαρίων ο Μέγας (291-371 μ.Χ.) – ο οποίος αποτελεί σημαντική θρησκευτική προσωπικότητα τόσο για τους Ορθόδοξους, όσο και για τη Ρωμαϊκή Καθολική Εκκλησία – πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ως ερημίτης πάνω σ΄ ένα λόφο έξω από το χωριό, όπου βοήθησε επίσης πολλούς ανθρώπους θεραπεύοντας τους ή εκδιώκοντας τα κακά δαιμόνια από μέσα τους. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν το κελί του αγίου και μπορούν επίσης να ανάψουν ένα κερί στην εκκλησία που χτίστηκε προς τιμήν του.

Η περιοχή είναι ένας παράδεισος για τους φυσιολάτρεις και ιδανικό για πεζοπορία και περπάτημα χάρη στα τέσσερα οργανωμένα μονοπάτια της φύσης και τον εκπληκτικό βράχο της Επισκοπής, έναν επιβλητικό μονόλιθο που φιλοξενεί σπάνιου είδους γεράκια. Χείμαρροι και παραπόταμοι από τον ποταμό της Έζουσας περνούν μέσα από το χωριό. Μπορείτε να βρείτε πληροφορίες σχετικά με το φυσικό περιβάλλον του χωριού στο Περιβαλλοντικό Κέντρο Επισκοπής.

Το χωριό είναι ιδανικό για αγροτουρισμό χάρη στα ήσυχα και καταπράσινα περίχωρά του.

Το γραφικό χωριό Κρήτου Τέρρα βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου, σε υψόμετρο 470 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας κι είναι ένα από τα αμπελουργικά χωριά της περιοχής. Στο γραφικό τοπίο του καλλιεργούνται επίσης και διάφορα άλλα φρούτα και προϊόντα. Μόλις 45 χλμ. από το αεροδρόμιο της Πάφου, η Κρήτου Τέρρα είναι προσβάσιμη ακολουθώντας το δρόμο Β7 από την πόλη της Πάφου και στη συνέχεια το δρόμο E711.

Το χωριό επί Φραγκοκρατίας ήταν γνωστό ως «Κρήτου». Χαρακτηρίζεται ως «Critu» καθώς και «Terra» σε παλιούς χάρτες, ενισχύοντας την άποψη ότι αρχικά υπήρχαν δύο διαφορετικά χωριά, που τελικά συγχωνεύτηκαν σ΄ ένα.

Η κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Παναγία της Χρυσελεούσας, ενώ η σημαντική ανακαινισμένη εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται περίπου 3 χλμ. από το χωριό και λειτουργεί μια φορά τον χρόνο την ημέρα της Αγίας Αικατερίνης.

Οι ντόπιοι της Κρήτου Τέρρα είναι επίσης περήφανοι για την ιστορία του χωριού, εφόσον είναι η γενέτειρα του Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου – του πιο σημαντικού Δραγομάνου της Κύπρου – καθώς και για το γεγονός ότι το χωριό είχε το πρώτο «καζίνο» του νησιού κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Κυριαρχίας τον 19ο αιώνα. Μέσα στο κτίσμα του καζίνο υπάρχουν σπάνιες τοιχογραφίες λαϊκής τέχνης, που απεικονίζουν θέματα εμπνευσμένα από δημοφιλείς μύθους.

Το χωριό Πάνω Αρόδες βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου, περίπου 23 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου, σε μια εντυπωσιακή θέση στο οροπέδιο της Λαόνας. Με υψόμετρο 590 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, το χωριό βρίσκεται στην άκρη του Εθνικού Δρυμού του Ακάμα και οδηγεί στο εκπληκτικό Φαράγγι του Άβακα και στην παραλία. Οι επισκέπτες μπορούν να φτάσουν στο χωριό ακολουθώντας τη διαδρομή Β07, η οποία μετά μετατρέπεται σε E711 και στη συνέχεια τους δρόμους E715 και το Ε09, είτε ακολουθώντας τη διαδρομή E701 και E709.

Βυθισμένο σ΄ ένα τοπίο αμπελώνων και περιβολιών, το χωριό είναι ήσυχο και πράσινο και δημοφιλές για περιπάτους, όπου οι επισκέπτες μπορούν να ανακαλύψουν τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής, καθώς και τους στενούς του δρόμους με τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια.

Το χωριό είναι επίσης σημαντικό από θρησκευτικής άποψης χάρη στην κεντρική εκκλησία του, η οποία θεωρείται από μερικούς ως η μοναδική εκκλησία στον κόσμο που αφιερώθηκε στον Άγιο Καλανδίωνα, ο οποίος είναι και ο πολιούχος άγιος του χωριού.

Το γειτονικό χωριό Κάτω Αρόδες ήταν κυρίως τουρκοκυπριακό μέχρι και την τουρκική εισβολή του 1974. Έκτοτε έχει εγκαταλειφθεί σε μεγάλο βαθμό.

Το χωριό Φύτη βρίσκεται στην περιοχή της Πάφου σε μέσο υψόμετρο 680 μέτρων. Υπήρχε από τα μεσαιωνικά χρόνια και διατηρεί τόσο την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική του όσο και τις τοπικές βιοτεχνίες, συμπεριλαμβανομένων των χειροποίητων υφαντών. Η Φύτη βρίσκεται μόλις 25 χλμ. βορειοανατολικά της Πάφου και 20 χλμ. νοτιοανατολικά της Πόλης Χρυσοχούς. Οι επισκέπτες μπορούν να φτάσουν στο χωριό ακολουθώντας το δρόμο B07 και στη συνέχεια το δρόμο E712.

Δεδομένου ότι είναι το κύριο κέντρο υφαντικής της περιοχής της Πάφου, τα υφαντά του χωριού είναι γνωστά στους ντόπιους ως «Φυθκιώτικα» και διακρίνονται τόσο για την ποικιλία των σχεδίων τους, όσο και για τα πλούσια και ζωηρά χρώματά τους. Το Μουσείο του χωριού με τα παραδοσιακά υφαντά παρουσιάζει την τέχνη της υφαντικής και αποτελεί ένα από τα κύρια σημεία ενδιαφέροντος του χωριού.

Άλλα ενδιαφέροντα αξιοθέατα περιλαμβάνουν μια σειρά από παραδοσιακές βρύσες και την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, που βρίσκεται στην πλατεία του χωριού και διαθέτει ένα όμορφο και καλά διατηρημένο τέμπλο του 19ου αιώνα.